Einde aan diplomadenken: bedrijven en overheid schakelen naar skills

Het cv, jarenlang de gouden standaard, verliest in rap tempo z’n waarde in een wereld die geen seconde stilstaat.

“Werk draait allang niet meer om wat je ooit geleerd hebt – die kennis kan gisteren of morgen alweer verouderd zijn”, stelt arbeidsmarktexpert Bart Götte (Universiteit van Amsterdam). Volgens Götte is het tijd om traditionele kaders los te laten, vooral nu onze samenleving grote veranderingen doormaakt: landbouw, energie, digitalisering en onderwijs – overal komen transities op gang.”

Toch houden veel organisaties nog vast aan oude structuren: functies die strikt vastliggen, diploma’s die allesbepalend zijn, starre carrièrepaden en processen die haast in steen gebeiteld lijken. “Als we zo doorgaan, ontstaat er een enorm tekort aan mensen met de juiste skills – een ‘mega skillsgap’”, waarschuwt Götte.

Götte: “Wendbaarheid, continu leren en snel inspelen op veranderingen worden steeds belangrijker. Dit vraagt om een fundamentele herziening van hoe organisaties naar talent kijken, waarbij skillsbased leren centraal komt te staan.”

De derde Integrale Skillspaspoort Conferentie op 4 november 2024 toonde aan dat vele organisaties uit de publieke en private sector al een flink eind op weg zijn om een op skills gerichte arbeidsmarkt een stevige technische basis te geven.

Kijken naar skills maakt onverwachte carrièrekansen mogelijk

Het mooie aan skills is dat ze laten zien waar iemands mogelijkheden liggen binnen én buiten het eigen vakgebied.

Hans Cremer, docent aan de Hogeschool van Amsterdam en drijvende kracht achter het Integraal Skillspaspoort, legt uit: “Veel potentie gaat verloren als we alleen naar diploma’s en relevante werkervaring kijken. Cv’s geven een beeld van wat iemand heeft gedaan en niet wat iemand allemaal kan. De skills die iemand in eerdere banen of privé heeft ontwikkeld zijn vaak passend in sectoren waar men nog niet aan gedacht heeft – dat noemen we transferable skills.

Door te kijken naar skills ontdek je talent zonder de juiste papieren, maar mét de juiste vaardigheden. Neem een lasser – die hoeft niet langer alleen naar laswerk te kijken als hij op zoek gaat naar een nieuwe baan. De skills van een lasser – veilig en nauwkeurig kunnen werken, fijne motoriek, technische vaardigheden, kwaliteitsgerichtheid op het instrumentarium, zorgen voor een veilige werkomgeving – zouden weleens dezelfde skills kunnen zijn die ook van een operatieassistent gevraagd worden. 

Modulair leren

Functies zijn een verzameling van beroepshandelingen met benodigde skills die overlap vertonen met andere beroepen. Bijscholing blijft belangrijk, maar dat kan gerichter en flexibeler: niet meer vier jaar de schoolbanken in, maar alleen leren wat nog ontbreekt. Modulair leren heet dat.

Een mooi voorbeeld is Robin (44), beleidsmedewerker, die droomde van werken in het onderwijs. Maar zonder hbo-diploma leek die stap onhaalbaar, met een gezin en een hypotheek op de achtergrond. Via arbeidsmarktbeweging De Buitenboordmotor kon hij binnen twee jaar zijn plek vinden in het onderwijs – als leraar-assistent, betaald vanaf dag één.

In sectoren als techniek, onderwijs, zorg, overheid en het mkb worden nu volop experimenten uitgevoerd en verschillende skillsinstrumenten zijn al ontwikkeld. Het Integraal Skillspaspoort Programma (ISP) brengt al deze initiatieven samen in één standaard: een skillspaspoort dat zowel nationaal als internationaal wordt erkend.

Wat is het Integraal Skillspaspoort?

Met een skillspaspoort kun je jouw skills bijhouden en zichtbaar maken. Dit kan door gebruik te maken van skillsplatformen zoals Nxus, Skillz-up, Brainsfirst, Skilld, Cornerstone, 8vance, Talentshare, VIPD, Skilllab, MyTalentBoard, SkillsCV, Volandis, Matchcare etc.

Deze platforms helpen je om je skills in kaart te brengen. Ze geven je inzicht in je huidige vaardigheden, doen suggesties voor banen waar je de meeste aanknopingspunten mee hebt en laten zien waar je jezelf nog kunt ontwikkelen.

Je legt de validatie en verificatie van je profiel en de match vast in een persoonlijke ‘skillswallet’. Heb je een relevant opleidingscertificaat of elders verworven competenties (evc’s) behaald of een gerichte uitzendervaring passend bij de ideale match? Dan wordt dit door de daartoe erkende organisatie toegevoegd aan je skills wallet.

En om voor iedereen duidelijk te maken wat bedoeld wordt met specifieke vaardigheden wordt met dezelfde taal gesproken, een gemeenschappelijke ‘skillstaal’ zoals ESCO, O-net en in toenemende mate een combinatie ervan, zijnde Competent NL. Dat de landelijke standaard wordt als het gaat om skillstaal.

Samen vormen de skillsplatformen, de skillstaal en de skillswallet het Integraal Skills Paspoort.

Skills waardevoller dan diploma

Met het skillspaspoort kun je beter en nauwkeuriger matchen. Mensen vinden eerder de baan waar ze écht tot hun recht komen, hebben zicht op hun mogelijkheden en durven daardoor ook eerder de overstap naar een andere sector te maken.

Zo zijn er volgens Cremer talloze zij-instromers die dolgraag in de zorg aan de slag willen, maar de juiste diploma’s missen. “Neem Emilia Urduz, die ooit haar mbo-opleiding moest staken om voor haar moeder en jongere broertje te zorgen met een vader die eerder was vertrokken. Door haar jarenlange mantelzorg heeft ze vaardigheden opgebouwd in plannen, organiseren en zorg verlenen – skills die met een evc-traject nu herkend en erkend worden. Dankzij deze skillsbased aanpak vond ze een baan als junior planner bij een thuiszorgorganisatie, terwijl ze parttime relevante mbo-modules volgt. Zonder die aanpak had haar cv misschien ergens onderop de stapel gelegen.”

Skills leren bij Defensie

Ook Defensie koos een nieuwe aanpak om militairen te werven. Een mooi voorbeeld is het Dienjaar, waarbij je fulltime aan de slag gaat als militair bij de Marine, Landmacht, Luchtmacht of Marechaussee. Tijdens dit jaar leer je skills waar je je leven lang profijt van kunt hebben en waar ook civiele werkgevers enthousiast over zijn.

Het nieuwe rapport ‘Samen verder op weg naar een Integraal Skillspaspoort’ werd overhandigd aan Commodore Marijke van der Krogt, Defensie Commandant Divisie Personeel & Organisatie. Het rapport is hier vrij te downloaden.

Skillsbased werven als oplossing voor krapte

Wie een andere baan zoekt, ziet dat veel vacatures nog steeds traditionele diplomavereisten vragen, zelfs wanneer specifieke vaardigheden ook via andere manieren zijn te leren. Denk bijvoorbeeld aan een softwareontwikkelaar die zijn vaardigheden heeft opgedaan via een bootcamp of zelfstudie, waar ze vaak veel meer leren en nieuwe kennis opdoen dan in het reguliere onderwijsaanbod.

Het gebruiken van de skills die mensen al hebben en daarop verdere modulaire scholing afstemmen, is niet alleen efficiënter, maar ook motiverender.

Door te focussen op wat iemand kan in plaats van wat er in de vaak wollige functieomschrijving staat, worden mensen aangemoedigd steeds nieuwe dingen te leren en zich breder te ontwikkelen. Zo kun je mensen inzetten waar hun skills het meest van waarde zijn.

Zeker sectoren met personeelstekorten kunnen hiervan profiteren. Een ander, mooi voorbeeld zijn de ‘zorgrunners’, bedacht door WZW (Werkgeversvereniging Zorg & Welzijn). Dit zijn studenten van niet-medische studies die met een basisvaardigheden-training van drie dagdelen (ontwikkeld in samenwerking met ROC’s) ingezet kunnen worden in Zorg en Welzijn.

De zorgrunners beschikken over specifieke skills dankzij de training, maar ook over skills die zij hebben opgedaan in bijvoorbeeld hobby’s of een niet-medische opleiding. Ze helpen met ondersteunende werkzaamheden, waardoor zorgmedewerkers worden ontlast.

Omslag naar een skillseconomie hard nodig

Nieuwe technologie met Gamification en AI maakt het steeds makkelijker om op skills te werven en medewerkers te behouden voor de organisatie. Maar het vraagt aan de andere kant van organisaties het ‘diplomadenken’ en alles wat daarmee samenhangt, zoals vaste salarisschalen en carrièrepaden, los te laten. Het betekent niet dat functievereisten ook moeten worden losgelaten, maar het vraagt om te kijken wat er echt nodig is.

Diana van Magielsen, Algemeen Directeur Uitzendbureau Unique en Linda Hopmans, Directie Randstad: “Je hebt lef nodig om anders naar invulling van vacatures te kijken. Maar als je het doet, gaat er een wereld voor je open.”

Het belang van een skillsbased arbeidsmarkt

• Volgens de Sociaal-Economische Raad (SER) zijn nieuwe vaardigheden cruciaal om maatschappelijke uitdagingen als de energietransitie aan te gaan.
• Het World Economic Forum stelde in 2019 al dat het niét kennen van de eigen skills en die van anderen de belangrijkste oorzaak voor het disfunctioneren van de huidige arbeidsmarkt is.
• Zelfs wanneer mensen weten welke vaardigheden ze hebben, worden die vaak nog steeds niet optimaal benut. Uit onderzoek van TNO blijkt dat al vijftien jaar lang één op de drie werknemers aangeeft veel kennis en vaardigheden te bezitten die ze in hun huidige werk niet gebruiken.

Tools en skillsplatformen

Inmiddels zijn er talloze tools en platforms die helpen bij het valideren, analyseren en matchen van skills om de overgang naar de ‘skillsbased’ arbeidsmarkt te versnellen.

Zo hebben de eerder genoemde skillsplatformen ook tools die op basis van skills nieuwe loopbaanmogelijkheden laten zien en medewerkers helpen hun ontwikkelplan op te stellen en de bijpassende opleidingen te volgen. Deze tools kunnen de skills van werknemers binnen een organisatie analyseren en bijhouden, waardoor het meteen duidelijk wordt waar de zogeheten ‘skills gaps’ zitten. Dit maakt het weer makkelijker om gericht trainingen in te zetten of nieuwe mensen aan te nemen die precies die ontbrekende vaardigheden meenemen.

Door deze technologieën komt een arbeidsmarkt die echt op skills is gericht snel dichterbij. Of zoals Cremer zegt: “De infrastructuur is er al. We hoeven het alleen nog maar toe te passen.”